Startup và Doanh Nghiệp: Cái “bắt tay” tạo nên sự đột phá trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở

Ngày 9/4/2023 12:00 AM (GMT +7)

Đến nay đổi mới sáng tạo mở là một xu thế không thể đảo ngược, cũng chính là Chiến lược Quốc gia đến 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Xu thế này đặc biệt có lợi với các công ty khởi nghiệp. Nhưng để sống và sống khỏe trong bối cảnh kinh tế nhiều thách thức, các startup rất cần “lên thuyền”, cộng tác cùng phát triển với các doanh nghiệp.

Ông Từ Minh Hiệu - Phó trưởng phòng khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp khoa học và công nghệ (NATEC) đã có những chia sẻ về việc hợp tác giữa doanh nghiệp/tập đoàn với startup, giúp Startup vươn lên mạnh mẽ và giúp doanh nghiệp thấy “con đường cao tốc” cho hoạt động đổi mới sáng tạo.

- Nhiều ý kiến hiện nay nhận định, hợp tác với doanh nghiệp là “món hời” cho các startup từ giai đoạn mới thành lập. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào, thưa ông?

Ông Từ Minh Hiệu: Đổi mới và hợp tác đổi mới sáng tạo mở (ĐMSTM) nói chung đặc biệt có lợi cho các công ty khởi nghiệp. Đây là nhóm đối tượng mà tốc độ tăng trưởng vẫn còn bị hạn chế ở một mức độ nào đó, điều này có thể được giảm bớt bằng cách kết nối, bắt tay cùng với một công ty lớn hơn để vượt qua những khó khăn trong việc tiếp cận thị trường mới, thiếu nguồn lực (cả nhân lực và tài chính), và cuối cùng là thiếu khả năng hiển thị trên diện rộng để tiếp cận đến khách hàng.

Nhiều startup trăn trở con đường giúp họ có thể đi nhanh nhất với hiệu quả cao nhất và một trong những con đường đó chính là hợp tác và đứng trên vai người khổng lồ. Thời trước, xu hướng “bắt tay” cùng các doanh nghiệp lớn thường là gọi vốn và khai thác nguồn lực sẵn có phù hợp với chuỗi giá trị của 2 bên, như 1 startup sản xuất thì hợp tác chia sẻ cổ phần thông qua gọi vốn với 1 doanh nghiệp có sẵn kênh phân phối và các startup phần lớn là tự đi tìm để kết nối. 

Đến nay, đổi mới sáng tạo mở là xu thế không thể đảo ngược, bằng chứng dễ thấy nhất là trên công cụ tìm kiếm google, từ khoá “open innovation” (ĐMSTM) hiện có tới 1,5 tỷ lượt tra cứu. Sự ra đời của nhiều đơn vị kết nối trong hệ sinh thái, đi kèm những chương trình hỗ trợ từ chính phủ, các cơ quan trong ngoài nước ngày càng nhiều cũng là giai đoạn thiên thời địa lợi nhân hoà cho cú bắt tay sâu sắc giữa startup và doanh nghiệp. Startup lên thuyền “open innovation” - cùng doanh nghiệp giải bài toán trong chuỗi giá trị của họ, hoặc để cộng tác cùng phát triển ngay khi quy mô startup còn nhỏ, thực sự là cơ hội không thể bỏ lỡ để sống và sống khỏe trong bối cảnh kinh tế nhiều thách thức. 

Tuy nhiên chiến lược phát triển thông qua con đường “open innovation” cũng cần chú trọng xây dựng nội lực của startups - như 2 mái chèo song song. 

- Vậy theo ông, điều gì làm nên thành công cho mọi “thương vụ” giữa doanh nghiệp và startup?

Ông Từ Minh Hiệu: Theo tôi, khi doanh nghiệp “bắt cặp” với startup thì không còn là tiềm năng nữa, mà là con đường tất yếu để doanh nghiệp tạo những bước đột phá - con đường đổi mới sáng tạo mở. Báo cáo Hệ sinh thái Đổi mới Sáng tạo Việt Nam cho thấy, các giải pháp đột phá cho doanh nghiệp sẽ đến phần lớn từ nhóm các startups, tăng từ 10% lên tới 44% trong 2025. Ngoài ra, còn giúp tăng từ 3 đến 5 lần hiệu suất lao động mà vẫn giảm thiểu được tới 30% chi phí đầu tư.

Trong quản trị doanh nghiệp, startup thường ra quyết định dựa phần nhiều vào data (dữ liệu). Con số không nói dối và xu thế thì không thể đảo ngược nên chỉ có cách không thì không. Không lên thuyền ĐMSTM thông qua bắt tay với startup hoặc các đơn vị cung cấp giải pháp ngoài nguồn lực nội bộ của doanh nghiệp để giải bài toán, thách thức trong kinh doanh thì không thể có sự đột phá.

Tuy nhiên qua thời gian làm việc cùng các case study trong xu hướng ngày càng rõ nét này, cá nhân tôi nhận thấy chỉ riêng 1 phần đơn giản là bộ ngôn ngữ giữa 2 chủ thể này trong hệ sinh thái được hiểu theo các cách rất khác biệt thú vị. Ví dụ như định nghĩa về khoảng thời gian thôi đã rất khác nhau: Thời gian của startup có thể tính bằng ngày, bằng tháng. Nhưng thời gian trong doanh nghiệp trôi qua lại khác, có thể tính bằng tháng, bằng quý, bằng năm. Vì vậy, nên vai trò của các đơn vị kết nối trung gian điều phối quá trình hợp tác và đảm bảo cho những hợp tác ý nghĩa lại càng thêm quan trọng

Mối quan hệ đối tác bền chặt giữa startup và doanh nghiệp cũng được cải thiện và vun đắp bởi các yếu tố: Chia sẻ mục tiêu, tìm kiếm một ngôn ngữ chung và điểm chung để xây dựng giá trị, sử dụng đúng bộ công cụ và cách tiếp cận cộng tác.

- Ông có thể phân tích kỹ hơn về các yếu tố giúp mối quan hệ startup và doanh nghiệp được cải thiện vừa nêu ở trên?

Ông Từ Minh Hiệu: Trong các yếu tố nói trên, việc chia sẻ mục tiêu chính là thông qua nhiều hình thức hợp tác, từ phát triển công nghệ mới đến xây dựng doanh nghiệp để thành công cùng nhau. Sự hợp tác sẽ giúp đưa ra chiến lược kinh doanh rộng lớn hơn của công ty, giải quyết các vấn đề thực tế cho doanh nghiệp và phù hợp với mục đích của nó. Một công ty mới thành lập tham gia hợp tác với một công ty nên hiểu chiến lược rộng lớn hơn và thoải mái với mục tiêu chung.

Tất cả bắt đầu bằng việc coi sự hợp tác như một mối quan hệ đối tác, nơi cả hai bên chia sẻ cởi mở về chiến lược của họ và giá trị mà họ đang cố gắng xây dựng. Cả hai bên nên lắng nghe đối phương để học hỏi và cởi mở để thử những cách tiếp cận mới, ngay cả khi những cách tiếp cận đó đi ngược lại với những cách làm cũ. Nếu không có tầm nhìn chung, sự hợp tác có nguy cơ trở thành một hoạt động thuê ngoài, có thể làm gián đoạn quá trình khởi nghiệp và có thể không truyền cảm hứng cho văn hóa doanh nghiệp và phát triển sản phẩm mới. 

Trong quá trình hợp tác ấy, một vấn đề nhiều đơn vị gặp khó khăn đó là tìm kiếm một ngôn ngữ chung cho tất cả các bên liên quan. Thực sự hữu ích khi xác định một điểm chung mà sự hợp tác làm tăng giá trị cũng như các lĩnh vực mà nó có thể làm giảm giá trị. Thông thường, sẽ có lợi khi tìm một người nào đó để tạo điều kiện cho mối quan hệ để giúp cả hai bên duy trì sự tập trung và ghi nhớ giá trị mà họ đang cố gắng đạt được.

Ví dụ, những thách thức nảy sinh khi các tập đoàn áp đặt các quy trình của riêng họ lên các công ty khởi nghiệp và khi các công ty khởi nghiệp làm xáo trộn hoạt động hàng ngày của công ty. Tương tự như vậy, các tập đoàn là những cỗ máy có thể tiếp cận nhiều người hơn những người mới khởi nghiệp có thể, nhưng các công ty khởi nghiệp có kiểu động lực kinh doanh không thể xây dựng bên trong công ty. Điều quan trọng là những khác biệt này phải được tính đến và thậm chí chấp nhận bất cứ khi nào chúng giúp sự hợp tác phát huy hết tiềm năng của nó.

Nhận biết liệu sự hợp tác đang tìm cách phát triển những cải tiến gia tăng cho hoạt động kinh doanh hiện tại hay phá vỡ thị trường sẽ giúp xác định phương pháp hợp tác. Khó có thể phá vỡ thị trường thông qua phát triển sản phẩm truyền thống cũng như sử dụng phòng thí nghiệm đổi mới cho các nhu cầu đổi mới ngắn hạn. Sự hợp tác thành công yêu cầu tất cả các bên sử dụng bộ công cụ phù hợp và sớm giải quyết các thách thức. Đây không nhất thiết phải là một quá trình thoải mái đối với một số người nhưng được thực hiện tốt nó sẽ mang lại cảm hứng và sức mạnh cho mọi người. 

Việc tìm ra cách tiếp cận và bộ công cụ phù hợp bắt đầu từ việc hiểu rõ các mục tiêu. Nếu mục tiêu là tìm giải pháp cho nhu cầu kinh doanh hoặc công nghệ trong thời gian ngắn, thì công ty khởi nghiệp phải đã khá trưởng thành và có sản phẩm đã được kiểm chứng. Trong trường hợp này, trọng tâm là hội nhập và tìm kiếm một mô hình hợp tác kinh doanh và hoạt động tốt. Tuy nhiên, nếu mục tiêu là tìm kiếm sự gián đoạn cùng nhau, thì trọng tâm là thử nghiệm và tìm kiếm các cơ hội trong tương lai có thể thành hiện thực hoặc không. Đây là hai điểm khởi đầu rất khác nhau cho sự hợp tác và chúng nên được đánh giá khác nhau. Thông thường, những thách thức lớn nhất nảy sinh khi các công ty không tính đến sự khác biệt và đặt ra những kỳ vọng không phù hợp, chẳng hạn. 

Cùng nhau xây dựng một công việc kinh doanh có thể là phần thưởng to lớn cho cả công ty và công ty mới thành lập ngoài lợi nhuận tài chính. Nó có thể cung cấp quan điểm mới, khả năng tiếp cận tài năng và nguồn lực cho cả hai tổ chức mà họ thường không có, cũng như cơ hội học hỏi những cách làm việc mới. Đảm bảo sự hợp tác phù hợp với mục đích của cả hai công ty, tìm ra ngôn ngữ chung và sử dụng các công cụ phù hợp để đổi mới đều giúp cung cấp nền tảng cho thành công trong tương lai. 

Xin cảm ơn những chia sẻ hữu ích của ông!

Ngọc Huyền